Ortak dikkat; yaşamın ilk yıllarında ilk olarak anne ve babayla, gelecek yıllarda ise herhangi biriyle jest-mimik kullanarak nesneye işaret ya da olaylara farkı farkındalıkları paylaşmak anlamına gelir. 0-3 ay arasında gelişmeye başlayan ve gelecek yollarda üzerine sürekli katılarak geliştirilen bu becerinin en önemli şartı dikkati sürdürmek ya da kaydırmaktır. Çocuk, ortak dikkati sağlayabilmek için bakışlarını karşısındaki kişiye sonrasında ise nesneye ya da olaya aktararak sürdürebilir. Bunun yaparak ise temel amacı aynı olaya ya da nesneye odaklanmadıklarını, o durumla alakalı birlikte bir farkındalık paylaştıklarını sergilemek için yapar.
Diğer yandan sözel dili henüz gelişmemiş olan bir çocuk, ortak dikkat kullanarak birçok şeyi karşı tarafa iletebilir. Çocuklar ihtiyaçlarını ve isteklerini ifade etmek için kelimeleri kullanmadan önce jest-mimik ve beden dilini kullanarak bunları karşılamayı öğrenir. Örnek vermek gerekirse; bir çocuğun ilk olarak size, sonrasında ise dolabın üzerinde uzanamadığı oyuncağa, sonrasında ise yine dolaba bakması çocuğun oyuncağı istemek için ortak dikkat geliştirdiğini ortaya koyar.
Kişinin belli nesnelerle ve olaylarla alakalı farkındalıklarını paylaşmak için dikkatini, nesneler ve kişiler arasında koordine etme süreci anlamına gelir. Sosyal becerilerin temeli ortak dikkat becerileri olarak bilinir. Dil ve konuşma becerileri ne kadar gelişmiş olursa olsun, ortak dikkat becerisi gelişmemiş olan bir çocuğun sosyal beceriler konusunda istenilen seviyeye gelmesini beklemek doğru olmayacaktır.
Aileler ile yaşanacak olan anlar ve bağlar çok önemli olduğundan, ailelerin çocuklarından bekledikleri yakınlık ve sıcaklığı kurabilmesi için ortak dikkat çok gereklidir. Dikkat yöneltme becerileri ile bağlantılı olduğu için, aslında bireyin diğer bütün becerileri öğrenmesiyle bağlantılıdır. Bu yüzden ortak dikkat becerileri, öncelikle çalışılması gereken becerilerdir. Ortak dikkat; diğer becerileri öğrenmeye hazırlık becerileri anlamına gelir. Yani bu beceri elde edilmeden öğrenme yaşantısı oluşmasını beklemek doğru olmayacaktır. Dil ve konuşma becerileri model olmayı, ortak ilgiyi ve göz kontağı kurmayı gerektirir. Bu beceriler olmadığında dil ve konuşma becerilerinin yeterince ilerlemesi söz konusu değildir.
Ortak dikkat, iletişim ve işlevsel konuşmanın en önemli koşulu olarak nitelendirilebilir. Oyun becerisi ve ortak dikkat arasındaki bağ, yapılan birçok araştırma sonucunda ortaya konulmuştur. Oyun, bir çocuğun en verimli şekilde öğrendiği alan olurken, ortak dikkat becerisinin olmaması bu süreci olumsuz anlamda etkileyebilir. Ortak dikkat becerileri, sosyal öğrenme açısından son derece önemlidir. Ortak dikkati sağlayamayan bireyler, sosyal öğrenme davranışları göstermediğinden gelişimi olumsuz yönde etkilenir.
Ortak dikkat; iki kişi aynı şeye dikkat ettiğinde ve birbiriyle aynı anda o anı paylaştıklarını bildirdiğinde gerçekleşir. Bunu birbirine bakarak, işaret ederek ya da dikkat ettikleri şeyi sözel olarak ifade ettiklerinde yapmış olurlar.
Pencereden bir çöp kamyonunun geçtiğini gören ve sonrasında çöp kamyonunu görüp görmediğini kontrol etmek için annesine heyecanlı şekilde bakan bir çocuk onun dikkatini çekmeye çalışır. Eğer bakmıyorsa, dikkatini kamyona çekmek için işaret edebilir ya da bu konuda bir şeyler söylemek isteyebilir. Dikkat çekmek için, her iki insanında aynı şeye odaklandıklarının farkında olmaları şarttır. Bu, odaklandıkları nesne ile birbirleri arasında değiştirdikleri ve aynı anı paylaştıkları ve bir şekilde iletişim kurdukları anlamına gelir.
Ortak dikkat genel olarak bir çocuğun ilk yaşının sonuna doğru gelişir ve iki yaşına kadar sürekli olarak gelişmeye devam eder. Çocukların etkileşim ve dil becerisini geliştirmesine yardım olan çok önemli bir beceri olduğu unutulmamalıdır. Ortak dikkat sayesinde çocuklar aslında şunları öğrenir:
Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar ortak ilgi konusunda zorluk çeker. Aslında bu durum, bir çocuğun sosyal iletişim gelişimiyle alakalı mücadele ettiği anlamına gelir.
Otizmli çocuklar özellikle göz teması kuramama, sürekli olarak belli noktaya bakma, ismine tepki vermeme gibi ortak dikkat bozuklukları yaşar. Ortak dikkat kurma ile beraber göz teması süresini uzatma, dikkati farklı nesne ve olaylara çekme, jest-mimiklerle iletişim kurma desteklenmelidir. Otizmde görülen ortak dikkat güçlüklerinin diğer çocukluk çağı bozukluklarında görülmemesi, birçok otizmli çocukta ortak dikkat güçlüğüne rastlanması ve en erken ortaya çıkan sosyal davranışlardan biri olmasından kaynaklı otizmde yaşayan en temel eksiklik olabileceği düşünülür.
Bu temel eksiklik mutlaka oyunla desteklenmelidir. Zaman içerisinde ortak dikkati gelişen çocukların çevresindeki bireylere karşı daha ilgili olabileceği görülür.
Ortak dikkat başlatma ve ortak dikkate tepki verme şeklinde iki farklı alt beceri olarak açıklanır. Ortak dikkate tepki verme becerisi; ortak dikkat başlatma becerisinden daha önce öğrenilir. Ortak dikkate tepki verme; bir akranın ya da yetişkinin, ortak dikkat başlatma girişimine karşılık olarak çocuğun verdiği tepki ortak dikkate tepki verme becerisidir. Çocuğun ortak dikkate tepki verme becerisi edinmesi için ilk olarak karşısındaki kişiyle göz teması kurması ve ismiyle seslenildiğinde bakıyor olması gerekir. Göz teması kurulan çocuğa, ona bir nesne sunulduğunda bu nesneyi eline alması; uzakta bir nesne gösterildiğinde ya da bakış kaydırarak gösterildiğinde o nesneye bakması çocuğun ortak dikkate tepki verdiği anlamına gelir. Ortak dikkati başlatma; karşısındaki kişinin dikkatini çekme girişimi olarak da nitelendirilebilir. Çocuk, yetişkine bir olayı ya da nesneyi işaret etme davranışıyla ortak dikkat girişimi başlatır. Ortak dikkatin her iki alt becerisinde çocukların dil ve konuşma becerisinde çok önemli bir role sahiptir.
Ortak dikkat becerisi; çocukların iletişimde olduğu kişilerle paylaşımlarının artmasını ve bu sayede oyun becerilerinin gelişimi için bir temel oluşturmasını sağlar. Çocuklar iki yaşına geldiğinde, çevresiyle olan sosyal etkileşimler daha yoğun olurken, bundan dolayı karşılıklı ve tamamlayıcı oyun oynamaya hazır hale geldikleri gözlemlenir. Ortak dikkat kurabilen bir çocuk, etkileşime dayanan oyunlar oynayabilir ve sosyal oyunlara katılmaya başlayarak bu sayede iletişim ve taklit becerilerini geliştirebilir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivie bozukluğu (DEHB) olan çocuklar, dikkatlerini sürdürmek ve başka insanların dikkatini çekme konusunda zorluk yaşarlar. Ortak dikkat becerisini geliştirmek, DEHB’li çocukların dikkat sürelerini artırırken, sosyal etkileşimlerini güçlendirme konusunda başarılıdır.
Disleksi; okuma ve yazma becerisinde zorluk yaşayan çocukları etkileyen bir öğrenme bozukluğu olarak karşınıza çıkar ortak dikkat becerileri, disleksi olan çocukların dikkatlerini odaklama ve okuma yazma sürecinde başkalarının dikkatini kullanma konusunda önemli bir yardımcıdır. Ayrıca yapılan ortak dikkat etkinlikleri, disleksili çocukların özgüvenini artırırken, öğrenme deneyimini çok daha keyifli ve verimli hale getirir.
Ortak dikkat becerilerini geliştirmek için farklı etkinlikler uygulanabilir. Bu etkinlikler şu şekilde sıralanabilir:
Ortak dikkat becerilerini eğlenceli hale getirmek ve geliştirmek için farklı oyunlar oynanabilir. Ortak dikkat geliştirme oyunları şu şekildedir:
Ortak dikkat becerileri; çocukların duygusal, sosyal ve bilişsel gelişimlerine önemli ölçüde katkı sağlayan yeteneklerdir. Otizmli, disleksili ve DEHB’li çocuklar için ortak dikkat etkinlikleri, özel ihtiyaçlarını karşılamak ve gelişimlerini desteklemek için çok önemli bir konumda yer alır. Bu etkinliklerin çocukların ilgi alanına ve yaşına uygun olması etkinliklerin daha etkili olmasını sağlar.
Özel eğitimde kalite, güven ve konforu ön planda tutan Meryem Yerli ortak dikkat gelişimi için özel terapilerle bu çocukların geleceğe daha sağlam adımlarla hazırlanmasını sağlar. Uzun yıllardır özel eğitim sektöründe kalite farkıyla rakiplerinden öne çıkmayı başaran Meryem Yerli güvencesini deneyimlemek için web sitemizi ziyaret edebilir, iletişim numaralarını kullanarak hemen uzman ekibimizle irtibat kurabilirsiniz.
