Otizm spektrum bozukluğu olan çocukların öğrenim süreçleri kendiliğinden gelişmediği için, bu çocuklar belli başlı davranış kalıplarını kendi deneyimleriyle öğrenemez. Bu noktada birçok uzman, otizmin kesin tedavisi bulunmayan ancak rehabilite edilerek düzeltilebilecek bir spektrum bozukluğu olduğun dair ortak görüş sahibidir.
Diğer çocukların kendi deneyimleri ve öğrenme kabiliyetleri ile öğrendiği davranış kalıpları otizmli çocuklarda ancak özel eğitim programları ile kazandırılır. Rol model alma ve taklit; çocuk gelişiminde öğrenmeye yardımcı olan çok önemli bir unsurdur. Her çocuğun hayatın içerisinde rol model aldığı biri vardır. Ancak otizmde taklit becerileri ve rol modelin daha önemli bir konumda yer aldığını bilmek gerekir. Nitekim bu çocukların bazı davranışları kazanabilmesi için taklit etmesi şarttır. Otizmli çocuklar; soyut olan bilgileri anlamlandırma konusunda zorluk çekerler. Ancak gösterilen davranışları taklit ederek öğrenme sürecinde bir başarı elde edebilirler.
Edimsel koşullanma; otizm spektrum bozukluğu olan kişilerin özel eğitim sürecinde çok önemli bir konumda yer alır. Bu prensip göz önünde bulundurularak yapılan özel eğitimler, çocuğun olumlu olarak güdülenmesini, motive edilerek bu sayede öğrenme sürecinin hızlanmasını sağlar. Bu prensipten yola çıkıldığında, taklit becerilerinde çok önemli olduğu söylenebilir. Çocuk taklit etmesi talep edilen işlevini yerine getirdiğinde ödüllendirilir ve yerine getirmediği davranış düzeltilir.
Belirtildiği üzere otizmli çocukların sıradan bir öğrenim faaliyeti yoktur. Bu çocukların farklı davranış kalıplarını, işlevleri, dil ve bilgiyi kendi başlarına öğrenmesi her zaman mümkün olmayabilir. Bu nedenle çocukların mutlaka bir rol model alması gerekir. Bu noktada bahsi geçen taklit becerisinin temel amacı ise tam olarak budur. Otizmli çocuklara bir rol model sunulur ve farklı işlevlerin, becerilerin kazandırılması için teşvik edilir. Bu noktada;
Taklidin sosyal işlevi: Taklit, her çocuğun öğrenme sürecinde son derece önemli bir konumda yer alan unsurlardan biridir. Sadece dilin ve birbirinden farklı davranışların, işlevlerin öğrenilmesi değil sosyalleşmeyi de sağlar. Bebeğin anne babasının davranışlarını taklit etmesi ve ebeveynin ona verdiği tepkiler, bebeğin ilk sosyal deneyimi olarak nitelendirilir. Diğer insanlara da çocuk ilk bu şekilde ilişki kurar. Otizmli çocukların eğitim sürecinde taklit böyle bir yere sahiptir. Otizmde taklit öğrenimi sadece çocuğun öğrenme sürecini hızlandırmak için kullanılmaz. Diğer yandan özel eğitim kurumunda ona yardımcı olan terapistiyle sosyal bir ilişki kurmasını sağlar ve bu sayede sosyalleşme sürecine katkıda bulunur. Grup şeklinde yapılan taklit seanslarında, bu çocukların sosyal gelişimlerine verimli şekilde dokunuşlar yapılır. Taklit becerileri sayesinde rehabilite edilen otizmli çocuklarda iletişim yeteneğinin geliştiği bilinir,
Taklidin öğrenme işlevi: Taklit, çok önemli bir öğrenme biçimi olarak karşınıza çıkar. Sadece çocukluk çağında değil, yetişkinlik döneminde de farklı becerilerin kazanılması için en etkili yöntem olarak bilinir. Otizmli çocuklar rol modellerini taklit ederek kendi davranışlarını geliştirme şansına sahip olabilir. Bu taklitler sürekli olduğunda dil becerisi, motor beceriler ve davranış kalıpları kalıcı olabilir. Aynı zamanda taklit sayesinde öğrenen çocukların içinde bulunduğu dünyayı keşfetmesi de çok daha kolay olacaktır.
Taklit becerileri; kazandırılmak istenen davranış ve yeteneğe bağlı olarak sınıflandırılır. Bunun için ise otizmli çocuğun hangi özelliği kazanması gerektiğine dair bir tespit yapılmalıdır. Örnek vermek gerekirse; otizmli birçok çocukta konuşma zorluğu dikkat çeker. Konuşma pratiğini kendi başlarına yapması beklenmediğinden, çocuklara test taklidi yönteminin uygulanması gerekir.
Eğer çocukta konuşma sorunları değil de dikkat çeken bir davranış bozukluğu varsa, işlevsel olan eylemlerin uygulanmasının öğrenilmesi gerekir. Ancak kaşık-çatal tutmak gibi karmaşık eylemler biraz daha vakit alabilir. İşlevsel eylemlerin bu noktada temel amacı, çocuklara motor taklit becerileri kazandırmaktır. Otizm ne kadar erken yaş aralığında fark edilir ve özel eğitime erken dönemde başlanırsa işlevsel eylemler de o kadar başarılı sonuç verir. Buna bağlı olarak otizmde taklit becerileri şu şekilde sınıflandırılabilir:
Sergilendiği vücut bölgesine göre;
Sergileme süresine göre;
Hizmet ettiği işlev şekline göre;
Ailelerin ilk olarak çocukları ile çalışan özel eğitim terapistleri ile iletişime geçerek çocuklarının hangi seviyede olduğunu öğrenmesi gerekir. Bu çocukların seviyesinin üstünde bir beklenti içerisinde girmek, başarısızlığa ve çocuğun çalışmaya karşı olumsuz bir tutum sergilemesine neden olabilir. Bu da doğal olarak sorunlu davranışlara neden olabilir.
Taklit becerilerinin karmaşık bir taksonomik sırası vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
Çocuğun bu taksonomik sıra içerisinde nerede olduğunu öğrenmek ve sonrasında taklide önce rol model olmak için örneğin halkanın birini takmak gerekir. Sonrasında ise çocuktan taklit etmesi için ''hadi sende yap'' yönergesi sunulmalıdır. Taklit becerisi çalışırken sadece tek bir yönerge kullanmakta fayda vardır. Ayrıca çocuğun sevdiği pekiştirmelerin kullanılması tavsiye edilir. Bu sırada eğlenmek ve çocuğun üstünde baskı kurmaktan kaçınmak son derece önemlidir. Yapılan çalışmaları mutlaka not almak ve fiziksel yardım uygulandıysa belirtmek gerekir.
Taklit çalışmalarında önemli olan çocuğun halka takması ya da küp atması değil, gördüğünü taklit etme becerisini geliştirmesini sağlamaktır. Bu nedenle ezberci olmaması ve çocuğun farklı eylemlere de taklit genişletmesi için mutlaka basamağa uygun olan oyun ve etkinlik çalışmalarının yapılması şarttır.
Özel eğitimde taklit becerisi; özellikle otizmli çocuklar için çok kritik bir öneme sahiptir. Erken çocukluk döneminde bu taklit becerileri iletişim, oyun, dil ve ortak dikkat gibi sosyal etkileşim becerilerinin gelişimine çok büyük bir katkı sağlar. Bu konuda yapılan araştırmalar, otizm spektrum bozukluğu olan çocukların erken dönemdeki taklit becerilerinin ifade edici dil, alıcı dil ve sözcük dağarcığı açısından direkt bir ilişki içerisinde olduğunu ortaya koyar. Aynı zamanda taklit becerilerinin sembolik olarak düşünme yeteneğinin gelişiminde kritik bir role sahip olduğu vurgulanır. Bu yüzden taklit becerileri sosyal iletişim ve diş alanındaki gelişimsel ilerlemelerin en temel taşlarından biri olarak kabul edilir.
Otizmli çocuklarda en fazla görülen belirti göz kontağı kuramama ve konuşamama sorunudur. Bu sorunlardan kaynaklı çevresi ile iletişim kurma konusunda zorlanan otizmli çocuklar, sosyal iletişim konusunda eksik kaldığı için zaman içerisinde içine kapanabilir. Bu belirtileri yaşayan çocuklara destek verilerek gereken eğitim verilmezse, daha fazla içine kapanan otizmli çocuklar ileri dönemde daha ciddi belirtilerle karşı karşıya kalmak zorundadır. Bu yüzden ailelerin çocuklarını çok iyi izlemesi ve dikkat çeken farklı bir durum hissettiklerinden onu bir psikoloğa götürmesi erken teşhis açısından çok önemli bir adımdır.
Erken teşhis sonrasında hemen kapsamlı bir özel eğitim programına dâhil edilen otizmli çocuklar; zaman içerisinde bu eğitimler ve ailenin olumlu etkisi sayesinde otizm belirtilerinin büyük bir kısmından kurtulur. Eğitim yöntemleri ise her çocuk için birbirinden farklıdır. Çünkü bütün otizmli çocuklarda görülen belirtiler ve bu belirtilerin derecesi birbirinden farklı gelişir. Bu noktada çocukların durumu Uygulamalı Davranış Analizi yöntemi ile test edilir ve hangi davranışın ne derece gerçekleştiği belirlenerek hedef davranış oluşturur. Bu sayede çocuklara kazandırılması hedeflenen davranışlar kısa süre içerisinde kazandırılır. Otizm spektrum bozukluğu için uygulanan terapilerden biri de taklit becerisinin geliştirilmesidir.
Otizmli çocuklara kazandırılan erken dönem taklit becerileri; aile ve çocuk arasında etkileşimi olumlu anlamda etkileyen çok önemli bir uygulamadır. Sembolik olarak bir oyunun başlaması için çok kritik bir beceri sayılan taklit, aynı zamanda sosyal etkileşimin verimli şekilde sürdürülmesini sağlar.
Otizmli çocuklar, kendisi için gereken birçok farklı davranışı çevresindeki insanları taklit ederek öğrenir. Özellikle kendi akranları üzerinde yaptığı gözlem çok daha etkili olabilir. Öyle ki ince ve kaba motor nesneleri ile yapılan eylemleri taklitlerini sosyal etkileşim ve öğrenme için gereklidir. Taklit ile hem karmaşık durumları daha iyi anlayan otizmli çocuk, hem de çevresi ile karşılıklı olarak etkileşime girme şansına sahip olabilir. Gözlemledikleri bu davranışları sergileyen çocuklar ise ileride aynı durumla karşı karşıya kaldıklarında aynı davranışı sergileyebilir.
Taklit becerisi sınırlı olan otizmli çocuklarda bu becerilerin mutlaka kazandırılması gerekir. Bazı otizmli çocuklarda 20. Ay döneminde bile gelişmiş olan taklit becerileri, bazı çocuklarda çok daha zor gelişim gösterebilir. Bunun için ise erken eğitim yöntemleri uygulaması ile taklit becerilerine özel çalışmalar yapılması gerekebilir.
Taklit, otizm tedavisinde çok önemli bir konumdadır. Kendi yaşıtlarından gördüğünü çok daha hızlı şekilde öğrenen otizmli çocuklara ev ortamında da eğitim verilmeye devam edilmelidir. Sadece okul ile kalan otizm eğitiminden beklenen verimi almak çok zor olabilir. Ayrıca zamanın büyük bir kısmını evde geçiren otizmli çocuklara mutlaka aileleri tarafından farklı yetenekler kazandırılmaya çalışılmalıdır.
Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklara taklit becerisi kazandırmak gibi özel eğitimlerin hangi kurum tarafından verildiği ve terapistin deneyimi son derece önemlidir. Kaliteli bir kurum ve alanında uzman bir terapist tarafından verilen özel eğitimlerin çocuk üzerinde etkisi daha fazla olacaktır.
Meryem Yerli; söz konusu otizmli çocuklarda taklit becerilerini geliştirmek olduğunda üst düzey kalite standartlarda çalışma prensibi ile beklentileri karşılayan bir kurumdur. özel eğitimde kalite ve güven odaklı hizmet sistemi ile rakiplerinden hep bir adım önde olan Meryem Yerli sayesinde etkili tedavi ve terapi seçeneklerinden cazip fiyat seçenekleriyle faydalanmak çok daha kolaydır. Sizde Meryem Yerli kalitesiyle tanışmak ve güven ortamında daha sağlıklı bir yaşama adım atmak için hemen web sitemizi ziyaret edebilir ve alanında uzman ekibimizle irtibat kurabilirsiniz. Meryem Yerli, özel eğitimde kalite ve güven odaklı hizmet sisteminin tek adresi olmaya devam ediyor.
