Otizmli çocuklar ve kardeşleri arasındaki ilişkinin güçlü olması otizmli bireyin sağlıklı gelişim göstermesi açısından son derece önemlidir. Normal gelişim gösteren çocukların kardeşlerinin otizmli olması, her zaman tozpembe bir tablo olarak görülemez. Kardeşlik ilişkisini güçlendirmek normal durumlarda bile çok zorlayıcı olabilirken, farklı gelişim gösteren otizmli bir kardeşi olan çocuklar için bu durum hem olumlu hem de olumsuz etkilere sebep olabilir.
Yapılan bazı araştırmalara göre otizmli kardeşi olan kişilerde; tipik gelişim gösteren kardeşlerin çok daha empatik bir tutum sergileme eğiliminde olduğu, sorumluluk sahibi, sabırlı ve yüksek benlik saygısına sahip bireyler olduğu ifade edilir. Ancak otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde ortaya çıkan bir takım yıkıcı davranışların, tipik gelişimli kardeşleri olumsuz etkileyebileceğinin de bilinmesi gereken bir gerçektir.
Bu durum doğal olarak tipik gelişimi olan kardeşin öfke duymasına neden olabilir. Öyle ki bazen bu hissettiği öfkenin farkına varabilir ve bunu düzenleyebilir. Bazen de hissettiği yoğun öfke duygusu ile baş edemeyerek tipik gelişen kardeş de çok farklı zarar verici davranışlar sergileyebilir. Otizmli çocukların davranış sorunlarının artması ile diğer kardeşlerin aile içerisindeki sorumlulukları daha fazla üstüne almasına yol açabilir. Bu durum kardeş ilişkisinin çok daha çatışmalı olmasına neden olabilir.
Bazı otizmli çocuklarda otizm özelliklerinin daha yoğun seyretmesi, yaşam becerileri konusunda ihtiyaçlarını karşılamasında aileye bağımlı olmaları tipik gelişen kardeşlerde kaygı, stres ve endişe gibi duygular ile kendini gösterebilir. Tipik gelişim gösteren kardeşlerin yaşadığı olumlu ve olumsuz etkilerin yalnızca otizmli çocuklarla sınırlı olmayıp, aynı zamanda down sendromu, mental retardasyon ve dil bozukluğu gibi gelişimsel farklılıklar yaşayan bireylerin kardeşlerinin de aynı şekilde etkilenebilecekleri gözlemlenmiştir. Down sendromlu ve otizmli bireyler kıyaslandığında sosyal davranış yelpazesi açısında otizmli bireylerin çok daha az uyumlu davranışlar sergilediği, kardeşlerinin ise onlarla daha az vakit geçirme eğiliminde olduğu ortaya çıkmıştır.
Otizmli bir kardeşe sahip olmak, kişinin yaşına ve algılama şekline göre farklılık gösteren çok önemli bir durumdur. Otizmli kardeş hakkında hiçbir bilgi verilmediği zaman, tipik gelişimli kardeşler bir farklılık olduğunu anlayabilir ancak bunu net bir şekilde anlamlandıramazlar. Bilmek ise ailenin üstüne düşen rol ve işlevini sağlıklı şekilde yerine getirmesine önemli bir katkı sağlar. Tipik gelişimli kardeş, otizmin ne olduğu hakkında fikir sahibi olabilecek gelişimsel evreye geldiği zaman ya da otizmli kardeşinin farklı davranışlar sergilediğini fark ettiğinde otizmle alakalı onunla konuşulması önerilir.
Genel olarak 3-5 yaş aralığındaki çocuklar, başka insanların davranış ve düşünce olarak kendisinden farklı olabileceğini anlamaya başlarlar. Bu noktada tipik gelişimli kardeşlere otizmli bireylerin davranışları hakkında bilgi verilmesi mümkündür. Ancak yine de otizmin kardeşinin yaşamını ne derece etkilediğini anlamak da zorlanabilir.
Çocuklar genellikle 6-9 yaş aralığında olayları başka insanların bakış açısından görebilmeye, karşısındakinin yerine kendini koyabilme ve buna uygun davranmayı öğrenirler. Kişinin 6-9 yaş aralığında oluşmaya başlayan empatik düşünme becerisi, 10-12 yaşları geldiğinde tanımadığı kişilere empati duyabilecek kadar gelişmiş olur.
Otizmli çocuk ve kardeşi arasındaki ilişkinin güçlenmesi için yapılması gereken bazı şeyler vardır. Çocuklarla otizm hakkında konuşurken verilen bilgilerin güvenilir olmasına ve yaşına uygun şekilde açıklama yapılmasına dikkat edilmesi gerekir. Bu anlamda yaşayabilecekleri sıkıntıların neler olabileceği ve bu gibi durumlarda neler yapılması gerektiğine dair yöntemlerin açık şekilde konuşulması, çocuğun baş etme becerisini önceden organize etmesini ve sosyal destek mekanizmalarını ayarlamasını sağlar. Bu sayede yaşanması muhtemel olan zorluklarla ortaya çıkan stresin olumsuz etkilerine karşı daha dayanıklı olmaları sağlanabilir.
Otizmle ilgili konuşmak, çocuğun kardeşinin durumunu daha net bir şekilde anlamasına yardımcı olur. Bu sayede kişinin hissettiği kaygı durumu azaltılır ve otizmle ilgili yanlış düşüncelere kapılmasının önüne geçilir. Ayrıca bu bilgiyi vermek kardeş ilişkilerini olumlu yönde etkileyebilecek gerekli bir müdahaledir.
Otizmle ilgili kardeşe bilgi verilirken dikkat edilmesi gereken bir diğer konu ise kardeşinin sadece otizmden ibaret olmadığına dair bir farkındalık oluşturmaktır. Otizmli çocuklar bir bütün olarak görülmeli ve her zaman güçlü, olumlu karakteristik özelliklerinin ön plana çıkarılması gerekir.
Bazı ülkelerde farklı gelişim gösteren kardeşi olan çocuklar için çeşitli çalışmalar yapılır. Psikolojik ve sosyal destek almak, tipik gelişim gösteren kardeşlerin ve ailenin diğer üyeleri için olumsuz etkilerin daha iyi yönetilmesini sağlayan koruyucu faktörler olarak bilinir. Kardeşler arası daha sağlıklı bir ilişki inşa etmek için akran grupları, ebeveynler için destek grupları, ailenin tamamını ele alan sosyal destek-etkinlik grupları, psikoeğitim grupları ve otizmli bireyler ve kardeşlerin birbirine kaynaştırılması için yapılan grup etkinlikleri bulunur. Söz konusu olan sosyal destek sayesinde kardeşler arası uyumun arttığı, otizm belirtilerinin daha anlaşılır hale getirildiği, yaşanan güçlüklere karşı çok daha anlayışlı yaklaşıldığı ve sorunlu davranışlarda azalmaların gözlemlendiği ifade edilir. Otizmli bireylerin aileleri ile beraber katılım gösterdiği eğitimlerden sonra ise ailelerin otizmli bireyin davranış sorunlarını daha iyi şekilde yönettiğini ve bu sayede aile içerisinde otizmli çocuktan kaynaklanan stresin, çatışmanın ve öfkenin azaldığı belirtilir.
Tipik gelişen kardeşlere özel hazırlanan akran destek grupları; onlara kendilerine özel bir alan yaratırken, bu alan içerisinde düzenlenen görüşmelerde otizmi daha iyi şekilde anlayabilmesi, karşılaşılan sorunları daha iyi yönetmesi, sosyal beceri ve iletişim becerilerini geliştirmesi ve kendisini daha iyi şekilde ifade edebilmesini mümkün kılar. Diğer yandan akran grupları ile düzenlenen sosyal etkinlikler tipik gelişen bireylerin psikolojik olarak daha iyi olmasını sağlar. Bu destek grupları içerisinde paylaşılan özel deneyimler ile kendi yaşadığı duygu ve düşünceleri ifade ettikleri bir alanın olması ile kendilerini yalnız hissetmesinin önüne geçilir.
Tipik gelişen kardeşlerin birbiriyle paylaştığı tüm deneyimler aslında onlara yeni baş etme becerileri kazandırmayı sağlar. Söz konusu olan bu gruplar sayesinde otizmli kardeşe olan yaklaşımlar olumlu anlamda değişir, davranışsal ve duygusal sorunlarda azalma olur. Ayrıca kaygı, depresyon ve öfke gibi hissedilen yoğun duyguların büyük ölçüde azaldığı görülür.
Akran destek grupları ile beraber yapılan aile danışmanlığı; aile içi ilişkilerin düzenlenmesine, iletişimin daha sağlıklı şekilde akmasına, aile için baş etme müdahalelerinin gözden geçirilmesine ve sağlıksız olanların değiştirilmesine fırsat verir. Ayrıca bu sayede ailede bulunan her bireyin kendini ifade etmesi için güvenli bir alan oluşturulmuş olur. Bu noktada göz ardı edilmemesi gereken bir diğer önemli konu ise otizmli bireylerin bakımlarının yorucu olabileceği ve çok uzun bir zaman alabileceğidir. Diğer kardeşlerinin ihtiyaçlarının ihmal edilmesinin önüne geçmek için anne babaların tipik gelişimli kardeşe bireysel olarak ayrı bir zaman dilimi ayırması ve bu zaman içerisinde onunla çok daha nitelikli vakit geçirmesi tavsiye edilir.
Bahsi geçen bu vakitler beraber ayarlanmalı ve neler yapılacağına dair önceden plan yapılmalıdır. Bu sayede diğer aile üyelerine zaman ayırmak mümkün olabilir. Ev içi ve dışı etkinlikler ile çocuğun sosyal ve duygusal ihtiyaçları giderilmiş olur. Özellikle ilgilenecek olan kardeşin istediği ve sevdiği etkinliklerin yapılması, çocuğun kendini çok değerli ve özel hissetmesini sağlar. Sevildiğini hisseden çocuğun ise benlik algısı, duygu durumu, kardeş ve ebeveyn arasındaki ilişkisi doğal olarak olumlu anlamda etkilenir.
Özel eğitimde kalite ve güven odaklı hizmet veren Meryem Yerli; otizmli çocukların kardeşleriyle ve diğer aile üyeleriyle olan ilişkisini çok önemseyen profesyonel bir kurumdur. Ayrıca her çocuğun kişisel ihtiyacına uygun tedavi ve terapi yöntemlerini hayata geçiren Meryem Yerli için öncelikli olan çocuğun huzurlu ve güvenilir bir ortamda gelişimine destek olmaktır. Sizde çocuğunuza bir iyilik yaparak onu Meryem Yerli tecrübesi ile tanıştırmak isterseniz web sitemizi ziyaret edebilir ve irtibat numaralarımızı kullanarak alanında uzman ekibimize ulaşabilirsiniz.
