Otizmli çocuklarda ekolali, özel gereksinimli bireylerde görülen konuşmaların tekrar etmesi durumudur. İlk olarak 2-3 yaşına kadar tamamen taklide dayalı şekilde gelişen bu durum, ilerleyen yıllarda sürekli olarak tekrar ederse ekolali olduğuna işaret eder. 3 yaşına geldiğinde çocuğunuzun ekolali olduğunu anlamak için hafif düzeyli belirtileri takip etmekte fayda vardır.
Ekolali çocukların aynı şekilde tekrar eden kelimelerin ve cümleleri kullanmasıdır. Aslında duymaya alıştıkları sözcükleri, duyulan sesleri, kelimeleri ve cümleleri sürekli olarak söyleyebilir. Bu duruma sözel bir uyaran olduğundan yansıtma ifadesinde kullanılabilir. Ekolali genellikle otizmli çocukların iletişim kurma tarzı olarak karşınıza çıksa bile, farklı sendromlarla da ekolali eşlik ettiğini görmek mümkündür.
Ekolali kendi içerisinde ‘’gecikmiş’’ ve ‘’anında’’ olmak üzere iki grup içerisinde değerlendirilir. Anında ekolali de birey duyduğu her sesi anında tekrar edebilir. Gecikmiş ekolali söz konusu olduğunda ise duyulan seslerin tekrarı bir süre sonra ortaya çıkar. Bu bireyler birkaç hafta önce dinlediği bir şarkıyı birden bire söyleyebilir ya da üç-dört gün önce anne ve babasının evde yaşadığı bir tartışmayı okulda beklenmedik bir şekilde tekrar edebilir. Bu tekrarı bireylerin kendi ses tonuyla yapması oldukça dikkat çekici olabilir. Bu durumun devam etmesi için geçen süre kişiden kişiye değişiklik gösterebilir.
Eğer çocukta ekolali olduğu fark edilirse, bu duruma genellikle işlevsiz bir dil özelliği olarak önemsiz bulunabilir. Ancak anında ekolali, karşı tarafla bir etkileşim içerdiğinden dolayı bir çeşit iletişim girişimidir ve son derece fonksiyoneldir. Bir şey söylediğinde anında aynı şekilde tekrar eden çocuğun konuşma sırasının kendisinde olduğunu fark etmesi bile önemli bir gelişim olarak kabul edilir. Ayrıca otizmli çocuklar anında ekolali yaptığında yetişkin bir birey tarafından başlatılan tanıdık olan sözlü kelimeleri tamamlamak amacıyla da ekolali yapmaya çalışabilirler. Okulda bir arkadaşı herhangi bir başarı gösterdiğinde ‘’tebrikler’’ demesi, aslında o andaki sözcükleri daha önce duyduklarından dolayı, alışılmış sözcükleri bir çeşit yansıtma yoludur. Bu aslında çocuğun sözlü bir tamamlama stili olarak gelişim gösterir.
Bazı zamanlarda çocuklar anında ekolali yöntemini kullanarak bilgi sağlamayı hedefler. Ancak bu noktada sözcükleri birleştirmek konusunda zorluk çekmelerinden kaynaklı soruya karşılık gelen şarkıyı ya da daha önce duydukları rutin bir sözcüğü tekrar edebilir. Örnek vermek gerekirse ‘’acıktın mı?’’ sorusuna karşılık olarak en sevdiği besinin reklamlardaki şarkısını söyleyebilir.
Bir diğer ekolali çeşidi olan gecikmiş ekolali, etkileşim içermediğinde bir iletişim kurma amacı yoktur. Bu çocuklar ani bir şekilde ortamda alakasız bir şekilde geçmişte başkalarından ya da televizyondan duyduğu sözcükleri tekrar etme davranışı sergileyebilir. Bu davranışın kendini uyarıcı bir amacı söz konusu olabilir. Bazı zamanlarda çocuk görsel alanında var olan bir kişi, nesne ya da aktivite ile tetiklenir ve durumlar arası kendine göre bir ilişkilendirme yapar. Yolda yürürken tanıdık bir markanın önünde geçtiğinde, o markanın reklam şarkısını söylemeye başlayabilir. Bu konuda otizmli çocuk normal bir sesle yanıt vermeden önce, aynı kelimeleri kendi kendine daha önce birkaç defa olmak üzere yumuşak bir ses tonuyla söyleyebilir.
Bazen otizmli çocuklar kendi davranışlarını denetlemek amacıyla da ekolali yapabilir. Vurmak yok, bağırmak yok gibi sözcüklerle kendilerini yönlendirirler. Yemek yemeden önce ‘’ellerini yıka, suyu aç, sabunu kullan ya da ellerini durulamaya başla’’ gibi her yönerge, bu beceriyi yerine getirirken çocuğa yardımcı olur.
Herhangi işlevi olmayan anında ya da gecikmiş ekolali durumlarında, insanlarla etkileşim kurmak için hedeflenen terapilere( Floortime gibi) başlamak son derece doğru bir adım olacaktır. Çocukta var olan bu işlevsiz ekolali, yönlendirilmiş uygulamalarla daha işlevsel ve iletişim kurmaya yardımcı hale gelecektir. Ayrıca ekolali kelime tekrarından çok kendini sakinleştirmek konusunda problemli davranışlara iyi bir alternatif yöntemdir. Genellikle ekolali tedavisi söz konusu olduğunda iletişim kurma, dil pratiği yapma ve dil öğrenme girişimi olarak dikkat çeker. Ekolali, otizmli çocukların dil gelişiminin doğal bir parçası olarak kabul edilir. Tamamen önlemeye çalışmak, bu çocukların gelişimi açısından çok doğru değildir. Ancak çocuklarda kalıcı ekolalinin önüne geçmek de mümkündür. Kalıcı ekolalinin önüne geçebilecek olan bazı yöntemler şu şekilde sıralanabilir:
Ekolali tekrarı yapan otizmli çocukla iletişim kurulduğunda onu dinlemek, gözlemlemek ve beklemek, çocuğun size anlatmak istediği şey hakkında birçok ipucu yakalamanızı sağlar. Yapılan gözlemler neticesinde ekolalinin bir mesaj içermediğini ve sadece oyun olsun diye tekrar ettiği bir durum olarak karşınıza çıkabilir. Ancak yapılan bu gözlemler doğru sonuç yakalandığı takdirde arkasında yatan mesajı anlamanızı sağlayan en önemli gösterge olacaktır. Yapılan araştırmalar ekolali kullanan çocukların bir yetişkin önderliğinde takip edilmesinin onlara olumlu anlamda katkı sağladığını gösterir. Çocuğun ekolaliyi neden çok sık tekrar ettiğini tespit ederek bu davranışın kalıcı bir alışkanlık olmasının önüne geçebilirsiniz.
Özel eğitim, özel gereksinimli çocukların yaşamında çok önemli bir yere sahiptir. Her çocuğun kendine özel olan durumu değerlendirilmeli ve ona uygun terapi yöntemleri kullanılarak çocuk sosyal hayata hazırlanmalıdır. Meryem Yerli bu anlamda üst düzey kalite standartlarında hizmet anlayışına sahip nitelikli bir özel eğitim merkezidir. Çocuklarınız için en iyisini istediğinizde, Meryem Yerli kalitesi her zaman sizinle olmaya ve çocuklarınızı hayata hazırlamaya devam ediyor.
