Özellikle pandemi ile birlikte insanların evlerde kapalı kalması yaşama ve düzene adapte olma notasında zorluklar çıkarmıştır. Belki de en büyük zorluk bebekler ve çocuklarda yaşanmış ve derin izler bırakmıştır. Bu dönemlerde sosyal ortama çıkamama ve ekrana bağlı kalma gibi durumlar pek ok gelişimsel problemlere sebebiyet vermektedir. Bununla birlikte böyle zamanlarda çocuklarda gözlemlenen büyük problemlerden biri otizm spektrum bozukluğu ismi altında atipik otizm ve yaygın gelişimsel bozukluk teşhisi olmuştur.
Günümüzde de sıklıkla duyduğumuz takıntı, kelime anlamı ile mantıklı olmayan, rutine bağlayan toplumun geri kalan kesimine nazaran anormal davranışlarda bulunmak anlamına gelmektedir. Yalnızca özel çocuklarda görülmemekle birlikte 2-5 yaş aralığında olan normal çocuklarda da görülmektedir.
Ayrıca Obsesif kompülsif bozukluk olarak isimlendirilen insanların hayatında olumsuz durumlar yaratan davranışlara neden olan bir durumdur. Kaygı bozukluğu olan çocuklarda da görülebilmektedir. Özellikle erken tanı ve aile faktörü tedavi açısından çok önemlidir.
Çocuklarda takıntı ve de kaygı bozuklukları ile ilgili olarak rehberlik ve danışmanlık hizmeti veren Meryem Yerli özellikle 0-6 yaş aralığında otizmli çocuklara destek olmakta ve yoğun aile programları ile bilgilendirmektedir.
Anne ve babaların çocuk üzerindeki tutumları takıntıya sebebiyet verebilmektedir. Örneğin sürekli olarak aşırı titiz bir anne, çocuklarının el ve yüzünün kirlenmesine karşı bir tepki oluşturabilmektedir. Ayrıca erken yaşlarda verilen tuvalet eğitimi de takıntıya sebebiyet verebilmektedir.
Aile içerisinde öfke ya da kaygı gibi olumsuz durumların çocuğa yansıtılması da çocuklar için takıntılı durumlara sebebiyet verebilmektedir. Bunların yanında kişilik özellikleri, genetik faktörler ve çocuğun yaşadığı veya içinde bulunduğu durumların yaratacağı semptomlar da takıntıya neden olabilmektedir.
Her takıntıyı tetiklemekte olan durumlar mevcuttur. Bunun anlaşılması için bir gözlem gücüne ihtiyaç vardır. Bu bağlamda takıntılarla Mücadelede uygulanacak bazı yöntemler bulunmaktadır. İlk çocuğu gözlemleyerek takıntının sebebi öğrenilebilmektedir. Çocukların durumu ile ilgili olarak takıntının öncesinde ve sonrasında neler olduğu ile ilgili sorulara cevap aramak takıntının özellikle tetiklenme sebebi bulunabilir.
Takıntıyı tetikleyen ya da arttıran her neyse çözüm bulunamıyorsa meşgul etmek bir çözüm olabilmektedir. Örnek olarak eller ile ilgili bir takıntı mevcut ise takma materyali vermek çocuğun takıntıyı uzun bir süre gerçekleştirmemesine vesile olabilir. Özellikle otizmde uyaran eksikliği çokça görülmektedir. Parmaklar ve eller ile alakalı olan takıntıların birçoğu bu yüzden ortaya çıkmaktadır.
Yapılacak el masajları takıntıları azaltabilmektedir. Bazı takıntılar dikkat çekmek için yapılabilmektedir. Bu tip durumlarda davranışın ortaya çıkmasının sonrasında çocukla ilgilenmemek ancak çocukla ilgili bir herhangi bir işle meşgul olmak gerekebilir. Çocuk davranışı terk ettiği anda takıntıların tekrar edilmeme durumu da pekiştirilmiş olmaktadır.
Otizm hiçbir koşulda akıl hastalığı değildir. Bununla beraber bulaşıcı bir hastalık da değildir. Ancak otizmli çocuklarda zeka seviyeleri ve kendi yetenekleri birbirinden farklılık göstermektedir. Bazı kişiler normal üstü bir zeka ve kapasiteye sahipken bazıları da normal veya normalin altında zeka sahibi olabilmektedirler.
Bu bağlamda otizmli olan bireylerde algılama ve öğrenme şekilleri birbirinden farklı olduğu için bu özel durum göz önüne alınarak ilgi gösterilmelidir. Otizm gibi özel bir durumda olan çocuklara bilimsel uygulamaları baz alarak erken yoğun müdahale programları hazırlayan Meryem Yerli uzun yıllardır kazandığı tecrübe ile rehberlik etmektedir.
Diğer çocuklardan farklı gözlemlenen otizmli çocuklarda takıntılı davranışlar özellikle erken tanı durumlarında tedavi yöntemleri ile minimize edilen ve de çocuğun sosyalleşebilmesinde çok önemli bir faktördür. Özellikle takıntılı davranışların tedavisi ile ilgili olarak anne ve baba faktörü de oldukça önemlidir.
Ayrıca ebeveynlerin çocuğun bilinçli olabilmesi ve aynı zamanda otizmli olan çocuk ile beraber yaşarken davranış problemlerinin ortadan kaldırılmasında motive edici ve sabırlı olmak tedavide çok önemli bir husustur.
Şayet sabırlı olunmadığı durumlarda otizmli çocuklar içinde bulunduğu durumdan daha kötü etkilenebilmekte mevcut sorunlar çözülememektedir. O yüzden aileler bu tip konularda hassas olmalı çocuklarının içinde bulunduğu durumu iyi analiz edip ona göre davranış şekilleri oluşturmalıdır. Bu durum hem çocuk hem de aile için çok önemlidir.
Sosyal gelişimde davranışların etkisi çok önemli olup özellikle otizmli çocuklarda gözlemlenen takıntılı davranışların tedavisi çocukların sosyal gelişimini iyileştirmektedir. Genel olarak yaşıtları ile benzer davranışları yapması beklenen ya da hedeflenen otizmli bireylerin diğer çocuklar ile oynaması, sosyalleşmesi ve de konuşması için erken zaman diliminde tedavilere başlamak gerekmektedir.
Ayrıca Profesyonel yardım da talep edilmelidir. Profesyonel yardımın gerektiği noktada çocuklara gerek otizm gerek diğer özel durumlarda olan çocuklara uzmanlık alanının vermiş olduğu yeterlilik ile Meryem Yerli ailelerin yardımcısı olmaktadır.
Genel olarak takıntılı davranışlar ile ilgili cezalar uygulamak yanlış bir tutum olabilmektir. Özellikle çocuğa kızmak ya da çocuğu eleştirmek, rencide etmeye kalkmak yanlış bir tutumdur. Yapılması gereken çocukların olumlu olan davranışlarını pekiştirmeye çalışmaktadır. Olumlu davranışlar sergileyerek çocuğa rol model olmak hedeflenmelidir.
Şayet çocuk olumsuz bir tutum ya da benzeri davranış içerisinde bulunduğunda sergilediği davranışı görmezden gelmek uygun olabilmektedir. Çocuklarda takıntılı davranışları doğru bir şekilde gözlemlemek ve analiz yapmak sorunun çözümü açısından çok önemlidir. Ayrıca bir uzmandan destek almak sorunların kesin çözümü için önemli bir etkendir.
Tüm çocukların en sevdiği oyuncakları, aktiviteleri ve konuşacak konuları bulunmaktadır. Ancak otizmli çocuklar için ilgi alanları ve ilgi şekli gençlere göre farklılıklar göstermektedir. Daha yoğun ilgi ve alaka gerektirmektedir. Bazı çocuklar takıntıdan takıntıya geçebilir ve bu durum hiç değişmeden haftalarca sürebilmektedir.
Yapılan bir araştırmaya göre ebeveynler genel olarak tekrarlayan davranış belirtilerinin üstesinde gelebilmek zorunda olduklarını belirtmekte ve bu durumun çok zor olduğu ifade edilmektedir. Otizmin en zor tarafı da onlar için bu olduğu belirtilmektedir. Ebeveynler çoğu zaman bu gibi durumlarda ne yapacaklarını şaşırabilirler.
İşte tam bu noktada uzman birilerine ihtiyaç duyulmaktadır. Gerek çocuklara rehberlik etmek gerekse ailelerini doğru bir şekilde bilgilendirmek kimi zaman zor olmaktadır. Ancak Meryem Yerli yapmış olduğu özel eğitim öğretmenliği ile otizmli çocuklara gerekli olan yoğun programları uygulamakta ve desteklemektedir.
Takıntılar rutin veya tekrarlayan davranışlar, çocuğun mevcut günlük yaşayışını etkiliyor mu ya da fırsatları engelliyor mu? rahatsızlık ya da herhangi bir kaygı meydana getiriyor mu? Ya da öğrenme üzerinde olumsuz bir etkiye mi sahip. Bu tarz sorular çoğaltılabilir ancak önemlidir. Şayet değilse yani çocuğu olumsuz etkilemiyorsa müdahale gerektiren bir durum oluşmayabilmektedir.
Zorluklara neden oluyorsa davranışı durdurmaya çalışmak ve değiştirmek için desteklere ihtiyaç olabilmektedir. Yapılması gereken ilk şeylerden biri davranışın işlevini tespit etmektir. Sonrasında çevreyi değiştirmek işe yarayabilmektedir.
Yani çevreyi değiştirmek duyusal sıkıntıların önüne geçmekte faydalı olabilmektedir. Ayrıca kişiye yapısal ortamlar oluşturarak çocuk sıkılmış ya da stresli ise tekrardan yönlendirmek amacıyla rahatlatıcı etkinlikler veya çeşitli eğlenceli ortamlar hazırlanabilmektedir.
